روز پیراهن نارنجی به عنوان یک تعطیلات فدرال در کانادا در سال 2021 تأسیس شد و هر سال در تاریخ 30 سپتامبر جشن گرفته میشود. این رویداد به منظور گرامیداشت و آگاهیافزایی درباره تاریخ تلخ مدارس مسکونی کانادا و آسیبهای جسمی، روحی و جنسی، بیتوجهی و خشونتهای مختلفی که در این مدارس به وقوع میپیوسته بود، برگزار میشود. این مدارس مسکونی که توسط کلیساها اداره میشدند اما بودجه آنها از سوی دولت کانادا تامین میشد، به یک چرخهی آسیبهای بیننسلی برای افراد بومی در سراسر کشور منجر شده بود.
نام “روز پیراهن نارنجی” به پیراهن نارنجی اشاره دارد که فیلیس وبستاد، بنیانگذار این روز و عضو اجتماع Stswecem’c Xgat’tem First Nation، قبل از ورود به یکی از مدارس مسکونی، از مادربزرگ خود دریافت کرده بود. این پیراهن نارنجی به عنوان نمادی از تجربههای تلخ دانشآموزان در مدارس مسکونی و سختیهایی که در آنجا تجربه میکردند، مورد استفاده قرار میگیرد.
هر سال، هزاران نفر در روز پیراهن نارنجی با پوشیدن پیراهنهای نارنجی شرکت میکنند. این روز به خصوص پس از کشف قبرهای بدون علامت در مکانهای قبلی مدارس مسکونی در ماه مه 2021 توجه بیشتری از عموم جامعه به خود جلب کرده است. این کشف گورها و افشای تاریخچه تلخ مدارس مسکونی باعث برانگیختن درخواستها و فشارهایی از سوی اجتماعات بومی به دولت کانادا و کلیساهایی که این مدارس را اداره میکردند، به ویژه کلیسای کاتولیک رومی، شده است.
روز پیراهن نارنجی همچنین به مناسبت روز ملی حقیقت و آشتی در کانادا برگزار میشود و راهپیماییها و فعالیتهایی در سراسر کشور به همراه دعوت به اقدامهایی برای پاسخ به تلخیهای گذشته و بهبود روابط با جوامع بومی انجام میشود. کمیسیون حقیقت و آشتی کانادا نیز در سال 2015 به این نتیجه رسید که مدارس مسکونی نسل کشی فرهنگی علیه جوامع بومی را انجام دادهاند و توصیههایی برای آشتی و اصلاح ارائه کرد. این روز فرصتی است تا بازماندگان این تاریخ تلخ خود را به اشتراک بگذارند و جامعه به دنبال آشتی و بهبود در روابط با جوامع بومی باشد.